Chiński mandaryński to język, którym posługuje się, jako natywnym, najwięcej osób na świecie – około 955 milionów ludzi. To o wiele więcej niż językiem hiszpańskim, angielskim czy hindi. Gospodarka chińska jest obecnie najszybciej rozwijającą się gospodarką świata – drugą, największą po Stanach Zjednoczonych. Oto kilka ciekawostek charakteryzujących ten język.
Uproszczony czy tradycyjny
Osoby poszukujące tłumaczeń na język chiński w internecie zwykle spotykają się z dwoma opcjami tłumaczenia do wyboru – chiński uproszczony i tradycyjny. Pojawia się więc pytanie: „Jaka jest różnica?”. Otóż znaki tradycyjne to pierwotny zapis znaków chińskich, zwykle znaki tradycyjne mają więcej kresek i są bardziej skomplikowane. Z kolei chiński uproszczony nie jest stricte osobnym językiem, lecz inną, mniej skomplikowaną wersją znaków chińskich. Zapis uproszczony został wymyślony w latach 50-tych w Chińskiej Republice Ludowej (Chiny kontynentalne). Celem była walka z analfabetyzmem i uproszczenie procesu nauki. Około 50% najbardziej skomplikowanych znaków (zawierających najwięcej kresek) zostało uproszczonych. Natomiast współcześnie, znaki uproszczone używane są w Chińskiej Republice Ludowej, a także w Singapurze i w Malezji. Znaki tradycyjne dalej funkcjonują jako oficjalne pismo na Tajwanie, w Hongkongu i w Makau. Ponadto, chiński tradycyjny jest używany w kaligrafii. Najwięcej osób posługujących się chińskim mieszka w Chińskiej Republice Ludowej i komunikuje się używając jedynie znaków uproszczonych.
Jeśli chodzi o tłumaczenia na rynek ChRL, sugerujemy właśnie chiński uproszczony, a jeśli na rynek tajwański, to optymalnym rozwiązaniem jest chiński tradycyjny.
Poniżej przedstawiamy przykładowe różnice między znakami uproszczonymi i tradycyjnymi oraz ich wymową i tłumaczeniem:
Mǎ 马 –> 馬 à koń
Mén 门–> 門 à drzwi, wejście, brama
Dōng 东 –> 東 à wschód, strona wschodnia
Mandaryński i kantoński
Wiemy już, że 955 milionów ludzi nie mówi dokładnie takim samym językiem chińskim, a każde miasto i region ma swój własny dialekt. W większości przypadków gramatyka oraz znaki są takie same, jednak wymowa konkretnych słów jest inna. Mieszkańcy Szanghaju mówią w dialekcie szanghajskim (shanghaihua), a mieszkańcy regionu Sichuan po syczuańsku (sichuanhua) itd.
Standardowy chiński często nazywany jest mandaryńskim. Nazwa pochodzi od słowa mandaryn, które oznacza urzędnika – literata w Chinach Cesarskich (od około 220 roku p.n.e. do 1911 r.). Tak naprawdę – mówiąc fachowo – współczesny język „ogólnochiński” nosi wdzięczną nazwę Putonghua, co możemy przetłumaczyć jako „mowę powszechną”. Bazuje ona na dialekcie pekińskim (ale nie jest dokładnie tym samym co dialekt stolicy). Nazwa mandaryński jest często używana na całym świecie w odniesieniu do standardowego języka chińskiego, jednak nie jest to w 100% poprawne określenie.
Chińskie dialekty możemy podzielić na 2 większe grupy – dialekty północne i południowe. Przykładem dialektu północnego jest pekiński (Beijinghua), a południowego – kantoński (guangdonghua), którym posługują się mieszkańcy miast takich jak Kanton, Hongkong i Makau. Dialekt ten jest też bardzo popularny wśród chińskiej diaspory za granicą, gł. w Ameryce Północnej.
Różnice między dialektem Pekinu, a kantońskim są większe niż między włoskim i hiszpańskim. Według standardów europejskich są to dwa osobne języki, ale w skali chińskiej oba to dialekty języka chińskiego😊
Współcześnie wszyscy Chińczycy i Tajwańczycy uczą się w szkole chińskiego standardowego. Putonghua jest także używany w mediach i życiu publicznym kraju, szczególnie teraz kiedy mamy do czynienia z ogromną migracją wewnątrz Chin, głównie z północy na południe. Dialekty są zwykle używane w domu rodzinnym, w kontakcie z najbliższymi. Do sprawnej komunikacji w Chinach wystarczy jedynie znajomość „wspólnej mowy”, ale komunikacja z osobami starszymi może być odrobinę utrudniona.
Transkrypcja i tony
Dobrą wiadomością dla nas – Europejczyków jest fakt, że język chiński posiada swój oficjalny zromanizowany skrypt, czyli transkrypcję która nazywa się pinyin. Każda chińska sylaba (1 znak to zawsze 1 sylaba, 1 słowo składa się najczęściej z dwóch sylab) ma swój oficjalny transkrypt w alfabecie łacińskim. Pomaga to obcokrajowcom zapisywać chińskie nazwy własne, takie jak nazwiska, nazwy miast, (np. nazwiska: Li, Chan, miasta: Shanghai, Tianjin) itd. Pinyin jest także przydatnym narzędziem dla osób uczących się języka chińskiego jako obcego. Poniżej przykłady romanizacji popularnych słów po chińsku wraz ze znakami i tłumaczeniem:
diànnǎo 电脑 –> komputer
Bōlán 波兰 –> Polska
bàba 爸爸 –> tata
Romanizacja pinyin posiada z kolei własne zasady wymowy, inne niż w języku angielskim czy polskim. Jednak warto dodać, że są one raczej łatwe do przyswojenia. Niestety, nie należy liczyć na to, że transkrypcja ta pozwoli nam skomunikować się z kolegami z Chin. Mieszkańcy Państwa Środka posługują się w codziennej komunikacji jedynie znakami chińskimi.
Ostatnim, zdecydowanie najtrudniejszym elementem związanym z językiem chińskim są 4 tony. Są one zaznaczone nad każdą sylabą i reprezentują następujące tony wymowy:
- Ton pierwszy: brzmi tak jak np. dźwięk „aaaa” które wydajemy kiedy otwieramy buzię u lekarza.
- Ton drugi – brzmi podobnie jak ton pytający.
- Trzeci ton – swoim brzmieniem przypomina trochę dźwięki wydawane przez żabę.
- Ton czwarty – brzmi jak ton rozkazujący, imituje ton krzyczenia na kogoś.
W języku Państwa Środka słowa pisane takimi samymi sylabami i o takiej samej wymowie (ta sama transkrypcja), ale posiadające inne tony oraz zazwyczaj także zapisywane innym znakiem, oznaczają coś kompletnie innego, język ten jest bogaty w homonimy, np.
- Wēn 瘟 –> temperatura, ciepło
- Wén 文 –> język, kultura
- Wěn 吻 –> całować
- Wèn 问 –> pytać
Istnieje jeszcze ton neutralny, czyli zerowy – jest to właściwie brak jakiegokolwiek tonu, czyli w praktyce sylaba wymawiana jest jak w językach europejskich.
Podsumowując, wypowiedzenie danego wyrazu ze złym tonem lub bez tonu może powodować istotne niezrozumienia i problemy w komunikacji. Nie wspominając już o samym procesie tłumaczenia i lokalizacji na język chiński, który jak łatwo się domyślić, jest dość skomplikowany. Już teraz wiecie, dlaczego młodzi Chińczycy muszą aż tak dużo się uczyć 😊
(M. K.)
Referencje:
https://www.ef.pl/blog/language/najczesciej-uzywane-jezyki-swiata/