Alfabet arabski może dla niewprawionego oka wydawać się czymś niesamowicie trudnym do odczytu – inaczej niż znajome języki europejskie zapisywany jest od strony prawej do lewej, a słowa tworzy się, łącząc ze sobą wszystkie litery. Alfabet arabski liczy 28 znaków, jednak prawie każda litera posiada cztery formy – początkową, środkową, końcową i izolowaną, a użyta forma zależy od miejsca, w którym występuje litera. Do tego pomija się raczej zapis krótkich samogłosek, zapisywanych nad bądź pod spółgłoską. Pełna wokalizacja występuje w Koranie oraz w tekstach kierowanych do dzieci. Dla osób rozpoczynających naukę arabskiego może wydawać się to nieco przytłaczające, jednak jest łatwiejsze, niż się wydaje.
Prawdziwe wyzwanie stanowi niekiedy odczytanie pisma odrÄ™cznego, które może wyglÄ…dać zupeÅ‚nie nieznajomo, nawet dla uczÄ…cych siÄ™ jÄ™zyka arabskiego od lat. W porównaniu z tekstem drukowanym litery sÄ… znacznie upraszczane – na przykÅ‚ad dwie kropki nad literÄ… ت (ta’) zapisywane sÄ… jako jedna linia, litery zapisywane sÄ… na sobie bÄ…dź zmieniajÄ… nieco swój ksztaÅ‚t. Ta elastyczność w zapisie alfabetu wykorzystywana jest w kaligrafii arabskiej, gdzie coÅ› tak prostego jak zapis sÅ‚owa zamienione zostaÅ‚o w formÄ™ sztuki.
Styl kuficki
Stylów kaligrafii jest wiele, rozwijane były nie tylko przez Arabów, ale również przez Persów i Turków Osmańskich. Kilka z nich jest o wiele bardziej znaczących i powszechnych, na przykład styl kuficki, wywodzący się z Al-Kufy w Iraku z VII wieku. Wygląda bardziej kanciasto i kwadratowo i raczej nie kojarzy się z wyglądem alfabetu arabskiego. Do tego pismo ozdobione jest geometrycznymi kształtami. Przykładem użycia tego stylu jest iracka flaga. Początkowo używany był do spisania Koranu, jednak z biegiem czasu przekształcał się w styl bardziej ozdobny, co zmniejszało jego czytelność. Istnieją różne warianty stylu kufickiego, powstające w Persji czy w Maghrebie (regionach w północno-zachodniej części Afryki), które używane były przede wszystkim do ozdoby monet, pieczęci i pomników.
Styl thuluth
Innym ozdobnym stylem jest thuluth. Powiązany szczególnie z religią, ujrzeć go można nie tylko na ornamentach w meczetach oraz innych budynkach, ale również na fladze Arabii Saudyjskiej. Litery są wysokie i chude, zapisane przecinają się wzajemnie i przechodzą przez siebie.
Styl naskh
Bardziej użytkowym stylem niż dwa powyższe jest naskh. Powstał już w VII wieku w miastach Mekka
i Medyna, jednak udoskonalony został w wieku X, kiedy zastąpił styl kuficki w sztuce zapisywania manuskryptów. Styl przewyższa swoją czytelnością inne style kaligrafii arabskiej, przez co do dziś używany jest nie tylko w Koranie, ale również jako podstawa do tworzenia czcionek drukarskich.
Czytanie kaligrafii arabskiej jest umiejętnością, która wymaga wprawy i dobrej znajomości języka, ale doświadczonym tłumaczom nie powinna przysparzać problemów. Wszyscy jednak, nawet ci nieznający języka, mogą docenić piękno kaligrafii arabskiej.
(J.W.)
Źródła:
https://rosettatype.com/blog/2016/05/24/Arabic-calligraphic-styles
https://www.arabic-calligraphy.com/arabic-calligraphy-styles/